Przedawnienie przestępstwa następuje po upływie określonego ustawowo czasu. Oznacza to, że sprawca, który dopuścił się popełnienia zakazanego czynu, nie poniesie za nie odpowiedzialności. Przedawnienie nazywamy inaczej ustaniem karalności, ponieważ de facto dotyczy ono nie samej sprawy, ale możliwości ukarania podejrzanego. Z uwagi na zróżnicowaną wagę poszczególnych przestępstw, przedawniają się one w innych terminach.

W artykule wyjaśniamy, na czym polega instytucja ustania karalności oraz jakie niesie za sobą konsekwencje dla sprawcy i oskarżyciela.

Terminy przedawnienia przestępstw

W sprawie każdego przestępstwa można wszcząć postępowanie karne, jednak trzeba zrobić to w określonym czasie. Jeśli oskarżyciel nie podejmie odpowiednich kroków przed nastaniem wskazanego terminu, karalność danego przestępstwa ustaje, a jednocześnie kończy się możliwość rozpoczęcia sprawy karnej.

Terminy, wraz z którymi ustaje karalność poszczególnych przestępstw, różnią się w zależności od wagi popełnionego czynu. Im wyższa kara przewidziana jest za dane przestępstwo, tym dłuższy jest okres, po którym następuje jego przedawnienie.

Okresy przedawnienia zostały określone w art. 10 kodeksu karnego. Zgodnie z nim, karalność przestępstwa ustaje, jeśli od czasu jego popełnienia upłynęło:

• 30 lat – w przypadku zbrodni zabójstwa,
• 20 lat – w przypadku innej zbrodni (dotyczy czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności, której dolna granica wynosi co najmniej 3 lata),
• 15 lat – w przypadku występków zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,
• 10 lat – w przypadku występków zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata,
• 5 lat – w przypadku pozostałych występków.

Okresy przedawnienia ulegają wydłużeniu o 10 lat w sytuacji, gdy przeciwko podejrzanemu toczy się postępowanie karne. Wymienione wyżej terminy nie mają zastosowania w szczególnych przypadkach, takich jak:

• przestępstwa przeciwko wolności i seksualności, w których pokrzywdzonym jest małoletni, zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstwa wojennych,
• niektóre przestępstw popełnionych przez urzędników państwowych.

Przedawnienie przestępstwa w trakcie postępowania karnego

Mimo wydłużenia terminów przedawnienia przestępstwa może dojść do sytuacji, że karalność za zbrodnię lub występek ustanie w trakcie toku postępowania. W takim wypadku zadaniem prokuratora lub sądu jest umorzenie sprawy. W związku z możliwością uniknięcia odpowiedzialności za popełniony czyn, obrońcy podejrzanych popełnienia przestępstwa (np. adwokat sprawy karne we Wrocławiu) przyjmują korzystną dla sprawcy strategie i wydłużają czas postępowania. Brak prawomocnego wyroku do czasu upłynięcia terminu przedawnienia oznacza, że nie można dłużej prowadzić postępowania. Dotyczy to także przypadków, w których zgromadzone środki dowodowe wskazują, że podejrzany faktycznie dopuścił się popełniania czynu zabronionego.

Przedawnienie spraw karnych z oskarżenia prywatnego

W przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego obowiązują krótsze terminy przedawnienia. Ich karalność ustaje po roku od momentu, w którym pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy, jednak nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.